Πηγή: Οι πληροφορίες κειμένου και οι φωτογραφίες δόθηκαν από τον κ.Αχιλλέα Νιαβή – κάτοικο και καλλιεργητή αρωματικών & φαρμακευτικών φυτών

Τα στοιχεία των επιχειρήσεων προέρχονται από το ΑΤΤΟΑ Δ.Πύλης και τον σύλλογο επαγγελματιών «ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ»

Κι ενώ ο επισκέπτης φεύγει από το Περτούλι με την εντύπωση ότι ό,τι έζησε μέχρι στιγμής ίσως δεν θα το ξανασυναντήσει στη ζωή του, καθώς ανηφορίζει συναντά ολοένα και νέες εκπλήξεις ,όπως το Νεραϊδοχώρι, παλιότερα γνωστό ως Βετερνίκ, πυκνοκατοικημένο και με τις κόκκινες στέγες σε μεταφέρει σε θέρετρο των Άλπεων. Οι κορυφογραμμές του Κόζιακα Μαρόσα, Νεραϊδα και Λουπάτα υψώνονται σαν γίγαντες γύρω του αφού με το υψόμετρό τους (1980,2000μ.) δείχνουν να αγγίζουν τον ουρανό.

Οι πυκνές ελατοσειρές σε συνδυασμό με τις πολλές πηγές που τις διασχίζουν άλλες με το ήρεμο κελλάρισμά τους και άλλες με το χειμμαρώδες βουητό δημιουργούν μια από τις ωραιότερες και τις πιο υγιεινές γωνιές του Κόζιακα. Το Νεραϊδοχώρι, ήταν η πατρίδα του δεύτερου γραμματικού του Αλή Πασά, μέλος και αγωνιστή του 1821, Χριστόδουλου Χατζηπέτρου (1764- 1869), που ήταν γυιός του Γούσιου Χατζηπέτρου, αρχιτσέλιγκα της περιοχής Ασπροποτάμου και σύμφωνα με την τοπική παράδοση είχε 4.000 γιδοπρόβατα και 170 ζώα. Ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρου μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από τα ξαδέλφια του, Γ. Τουρτούρη και Κωλέττη ενώ με τη σειρά του μύησε σ΄ αυτή τον Νικολό Στουρνάρη, τον Γρηγόρη Λιακατά, τον Νάσο Μάνταλο, τον πασίγνωστο στην περιοχή για την αγωνιστική του δράση Παπαθύμιο Βλαχάβα και τον Σταμούλη Γάτσο. Παρά το γεγονός ότι απογοητεύτηκε με την αποτυχία της μάχης που δόθηκε στην περιοχή του Ασπροποτάμου συνεχίζει τη δράση του και συμμετέχει στους αγώνες στο Νιόκαστρο της Πύλου, ως φρούραρχος στην Κλείσοβα του Μεσολογγίου και στις μάχες της Αράχωβας, της Πέτρας και του Φαλήρου, στη διάρκεια της οποίας ξεψύχησε στα χέρια του Καραϊσκάκη. Σε επιστολή που έστειλαν οι Στουρνάρης και Λιακατάς, το 1825,στον γραμματικό του Κασομούλη τον αποκαλούν βουλευτή του Ασπροποτάμου, ενώ προς τιμή του μέχρι πριν από λίγα χρόνια το Νεραϊδοχώρι έφερε το όνομα Χατζηπέτριο. Τέλος στα χρόνια 1777 και 1778 πέρασε και δίδαξε ο ακούραστος αγωνιστής και περιπατητής όλης της Ελλάδας ο ΄Αγ. Κοσμάς ο Αιτωλός. Στο κέντρο του χωριού, στέκει ο πετρόκτιστος ναός του Αγ. Νικολάου, τρίκλιτη βασιλική που επιγραφή σκαλισμένη σε μια πέτρα του νότιου τοίχου, τον χρονολογεί, στα 1764. Εσωτερικά ο ναός ήταν κατάγραφος με τοιχογραφίες που σήμερα λόγω της πυρκαγιάς που υπέστη ο ναός το 1823 από τους Τουρκαλβανούς, απέμειναν μόνον τα προσχέδιά τους. Και στο ναό ακόμη ο Χατζηπέτρου άφησε τη σφραγίδα του αφού σε εικόνα του τέμπλου όπου εικονίζεται ο Άγιος Γεώργιος έφιππος, αναφέρεται « Ιστόριται η ΙΕΡΑ Κ(ΑΙ) ΠΕΡΙΚΑ(λλής εικών) ΑΥΤΗ ΔΑΠΑΝΗ Του ΕΝΤιΜ(οτ)άτου ΚΥΡΙΟΥ ΚΥΡ ΓΕΩΡΓΙΟΥ υού (Χα) τζη ΠΕΤΡΟΥ 1781 (Αυγούστου) 20 η».

Aρχαιολογικοί Χώροι – Εκκλησίες – Μοναστήρια: Αγίου Νικολάου, τρίκλιτος (με δύο ξύλινες κιονοστοιχίες) ενοριακός ναός (1764). Ο ναός κάηκε από τους τουρκαλβανούς το 1823 με αποτέλεσμα να καταστούν εξίτηλες οι τοιχογραφίες των μέσων του 18ου αι. που κοσμούν τους τοίχους. Ο ναός επισκευάστηκε το 1830. – Αγίου Παντελεήμονα, (ξωκλήσι), (1648). Ήταν ορθογώνιου ρυθμού σύμφωνα με την παράδοση. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ήταν κρυφό σχολειό. Το καινούργιο εκκλησάκι κτίστηκε το 1976 με τη φροντίδα του παπα- Χρήστου. – Προφήτη- Ηλία, (ξωκλήσι) (πριν το 1821). Λόγω της κατάρρευσης του ξαναχτίστηκε το 1909 και το 1972 ξαναχτίστηκε το εκκλησάκι στην μορφή που βρίσκεται σήμερα με έρανο των χωριανών – Αγίας Παρασκευής , ή Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, βρίσκεται στη θέση Τσούκα, άλλοτε καθολικό μεγάλης και σημαντικής για την περιοχή μονής, που ο αρχιτεκτονικός τύπος που ακολουθεί, σταυροειδής εγγεγραμμένος αθωνίτικου τύπου , τον τύπο δηλαδή που ακολουθούν τα μοναστηριακά καθολικά στον Ελλαδικό χώρο, μετά τον 10 αι. τονίζεται ακόμα περισσότερα με την άρτια τεχνική της λιθοδομής. Σε λιθανάγλυφο που εντοιχίστηκε πάνω από τη νότια είσοδο έχει σκαλισθεί επιγραφή που παρά τη φθορά που παρουσιάζει από την επίδραση των καιρικών συνθηκών, διαβάζουμε ότι ο ναός κτίσθηκε το 1792 και κτίτορες ήταν ο ιερομόναχος Δαμασκηνός, ο Χατζή Μακάριος, ο Χατζή Παναγιώτης Χατζηπέτρου . Μνημεία Λαϊκού Πολιτισμού Γεφύρι: – Χατζηπέτρου ή «Καμάρα Σμίξη», πέτρινο μονότοξο Βρύσες: – Βαένι, στην κεντρική πλατεία του χωριού – Βρωμοβρύση, στον παλιό δρόμο Νεραϊδοχωρίου- Πύρρας – Καραγιάννη, στην κορυφή του χωριού κάτω από το ξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα – Ταμπακού, στην κεντρική πλατεία κάτω από την εκκλησία (πέτρινο) Μπαταμάρι, πριν την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Η βρύση έχει και ποτίστρα. – Κόκκαλη, απέναντι στη Μαρόσα – Παράγκα, με πέτρινη βρύση και ποτίστρα, βρίσκεται έξω από το χωριό, στην είσοδό του. – Σουλεϊμάν, στο ξυλογέφυρο στη θέση «φτελιά». Από το σημείο αυτό περνούσαν τα καραβάνια για τα επόμενα χωριά . – Βρύση Χάψα με επιγραφή στην οποία αναφέρεται και ένα ιστορικό γεγονός, ότι η βρύση κτίσθηκε από τον Πέτρο Αθ. Χάψα, ταγματάρχη πεζικού, που σκοτώθηκε στη μάχη του Κερέζ Ογλού Νταγ Σαγγαρίου, το 1921.

Επιμορφωτικοί και Λαογραφικοί Σύλλογοι: – Μορφωτικός και Ευεργετικός Σύλλογος (δ/νση Νεραϊδοχώρι) – Μορφωτικός και Ευεργετικός Σύλλογος (δ/νση Λάρισα)

Πολιτιστικές – Παραδοσιακές Εκδηλώσεις: 26 Ιουλίου, της Αγίας Παρασκευής (στη θέση Τσούκα, όπου βρίσκεται το ομώνυμο μοναστήρι), (τριήμερο): Ο εορτασμός ξεκινά με λειτουργία στο μοναστήρι , το «σήκωμα» του υψώματος, τη διανομή γλυκών στους πιστούς από το σύλλογο και την αρτοκλασία. Η κορύφωση των εκδηλώσεων γίνεται το βράδυ στην πλατεία του χωριού με παραδοσιακά συγκροτήματα και χορό για όλους αλλά και αναβίωση παλιών εθίμων όπως αυτό του νυχτεριού ( το ξεφλούδισμα του καλαμποκιού τη νύχτα). Τη δεύτερη μέρα τελείται λειτουργία στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα κοντά στη βρύση Καραγιάννη. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται και κλείνουν την τρίτη μέρα του πανηγυριού. – Το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου οργανώνεται από το Σύλλογο Νεραϊδοχωρίου χορευτική βράδια στο πάρκο Γκουμαριά- «αντάμωμα»- όπου προσφέρεται φαγητό και ποτά σε συμβολική τιμή.

Αθλητικές Εκδηλώσεις: Εκδρομές Πεζοπορίας: – Περτούλι – Νεραϊδοχώρι (και οδική) – Νεραϊδοχώρι – Μαντρί – Ξυλογέφυρο – Μονοπάτι Σκάλα – Γέφυρα πέτρινη – Νεραϊδοχώρι. – Νεραϊδοχώρι – Ξυλογέφυρο – Κόρπου Βλάχα – Ελάτη. – Νεραϊδοχώρι – Μαρόσα (μονοπάτι), και με αυτοκίνητο ως την πηγή Μαρόσα. – Νεραϊδοχώρι – Λουπάτα (κορυφή) – Αυγό – Μαρόσα (2.020 μ. υψ.) – Νεράιδα (από τη διαδρομή αυτή διέρχεται το Ευρωπαϊκό Πεζοπορικό Μονοπάτι Ε4). – Νεραϊδοχώρι – Ξυλογέφυρο – διάσελο – Στουρναρέϊκα. – Νεραϊδοχώρι – Πύρρα – Δέση. Σημεία με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά – “Το γεφύρι της Σμίξης” ή Μονοπάτι της Σκάλας ( 1650-1652): χτίστηκε από την οικογένεια των Χατζηπετραίων. Το μονοπάτι που ξεκινάει από το ξυλογέφυρο είναι πλακόστρωτο και υπάρχει τοίχος για να προστατεύει τους πεζούς. – Το κακόρεμα Ορειβασία – Αναρρίχηση: – Στις κορυφές: Νεράίδα (2.065 μ. υψ.) και Μαρόσα (2.020 μ. υψ.). – Στην κορυφή Αυγό (1980 μ. υψ.) : δύσκολη πρόσβαση (λέγεται και “σπανοράχη” γιατί δεν έχει δέντρα ελάτης και πυκνή βλάστηση όπως οι άλλες). Κυνήγι: – ( Η περιοχή ανήκει στην Ελεγχόμενη Κυνηγετική ζώνη του Κόζιακα) θηραματικά ζώα είναι: λαγός, αλεπού, κουνάβι, νυφίτσα, πουλιά. Μια-δυο φορές το χρόνο γίνεται το μεγάλο κυνήγι και αφορά την καταδίωξη του λύκου (με παγάνα).
Ψάρεμα: Πέστροφα ΑΓΟΡΑΣΤΕ: Μπορείτε να προμηθευτείτε: γλυκά του κουταλιού, κρέατα, τραχανά, χυλοπίτες,μπλουγούρι, καρύδια και δασόμελο (από έλατο). ΔΟΚΙΜΑΣΤΕ: Κοκορέτσι, κυνήγι, τραχανά.